کیفیت در دنیا مفهومی نسبی است و در جوامع و کشورهای مختلف تعابیر و سطوح متفاوتی دارد و برآورده شدن تمامی جوانب تعریف شده برای آن مفهوم در هر جامع های، بیانگر رسیدن به حداقل های تعریف شده برای آن سطح کیفیت است. بنابراین، لزوم بررسی میزان برآورده شدن الزامات هر تعریفی از کیفیت، و سیستمی برای پایش آن، یکی از ابزار مورد نیاز برای کنترل دستیابی به کیفیت مورد نظر است.
آزمایشگاه مشابه یک واحد تولیدی یا کارخانه، محصول تولید می نماید. محصول تولیدی یک آزمایشگاه نتایج آزمون آن آزمایشگاه است و نگرانی های تولید یک محصول با کیفیت، همواره در آزمایشگاه های متعهد و حرفه ای وجود دارد. در آزمایشگاه های مستقردر کارخانه ها و مراکز تولیدی، مشتری آزمایشگاه عموما خط تولید و سیستم کنترل کیفیت کارخانه است و بعضاً خدمات آزمونی به مشتری هایی خارج از سازمان داده می شود. بنابراین آزمایشگاه ها نیازمند سیستمی هستند که کیفیت محصول خود را تضمین کنند و همواره سطح کیفیت خدمات آزمون خود را پایش و ثبت نمایند. برای برآورده ساختن این نیاز، استانداردهای متفاوتی چونGLP, EN45001,ISO Guide25 و نهایتا ISO/IEC 17025 در گذر تاریخی تدوین، منسوخ و یا ویرایش شده اند تا به عنوان معیار، مورد استفاده قرارگیرند. استانداردها در این زمینه همواره در حال به روز رسانی هستند تا سطح کیفیت در این حوزه ارتقاء یابد. این استانداردها همچنین به عنوان معیارهایی برای تایید صلاحیت آزمایشگاه ها نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
رویکردهای اخیر آزمایشگاه ها، مشتریان و مراجع تایید صلاحیت به استاندارد بین المللی ISO/IEC 17025 بعنوان معیاری برای صلاحیت آزمایشگاه ها، این استاندارد را بیشتر در کانون توجه قرارداده است و آزمایشگاه ها برای انطباق هرچه بیشتر با الزامات این استاندارد با یکدیگر رقابت می کنند. از آنجا که این استاندارد دارای دو فصل اصلی مبتنی بر الزامات مدیریتی و الزامات فنی است، استقرار این سیستم در آزمایشگاه باعث بهبود در هر دو جنبه مدیریتی و فنی می گردد.
استاندارد ISO/IEC 17025 نیز مشابه سایر استانداردها در زمینه مدیریت کیفیت، به بیان اصول و معیارهای اصلی پرداخته و نحوه اجرای این الزامات و رسیدن به این اهداف را به خلاقیت، فرآیندها، امکانات و شرایط هر آزمایشگاه واگذار نموده است. لذا هوشمندی و تحلیل صحیح آزمایشگاه ها از نحوه برآورده ساختن این الزامات بر اثربخش بودن سیستم ایجاد شده بسیار تاثیرگذار خواهد بود.
پیاده سازی این الزامات باید متناسب با وسعت عملیات، پیچیدگی های فرآیندی هر آزمایشگاه، تعداد پرسنل، بخش ها و سایر الزامات آن سازمان یا آزمایشگاه باشد. از اینرو، برآورده ساختن الزامات در آزمایشگاه های متفاوت، الزاماً یکسان و یک شکل نخواهد بود.
نکته و شاخصی بسیار حیاتی در اجرای سیستم مدیریت کیفیت در آزمایشگاه وجود دارد و آن این است که “سیستم مدیریت کیفیت باید در خدمت آزمایشگاه باشد، نه آزمایشگاه در خدمت سیستم مدیریت کیفیت”. بنابراین اگر پس از پیاده سازی سیستم مدیریت کیفیت در آزمایشگاه نتیجه فوق حاصل نشد، فرآیندهای تعریف شده باید مورد بازنگری و اصلاح قرارگیرند.
سیستم های مدیریت کیفیت در آزمایشگاه به استانداردهای نامبرده فوق محدود نمی شوند و آزمایشگاه ها برای برآورده نمودن نیازهای خود از سایر استانداردها نیز بهره می گیرند. در این نشریه فضایی فراهم آمده است تا کارشناسان، اساتید و خبرگان صاحب سخن در فرآیندها و سیستم های کنترل و مدیریت کیفیت در آزمایشگاه تجارب، دانش و اطلاعات مفید و سودمند خود را در اختیار سایرین نیز قراردهند. با این رویه، در هم افزایی دانش در سراسر کشور و فارغ از محدودیت های جغرافیایی سهیم خواهیم بود. لذا از مطالب ارسالی شما اساتید در زمینه سیستم های مدیریت کیفیت در آزمایشگاه جهت نشر و اطلاع رسانی استقبال و قدردانی می گردد.
